Kindbegrip zet de leerkracht aan het stuur bij sociaal-emotioneel leren

Als leerkracht weet je het beste hoe je een leerling ondersteunt in zijn sociaal-emotionele ontwikkeling. Maar dan wel met de juiste informatie, praktische hulp en véél meer tijd. Dat is de overtuiging van dr. Kees van Overveld, gedragsdeskundige en specialist in sociaal-emotionele ontwikkeling. Daarom ontwikkelt hij samen met ParnasSys Kindbegrip, een systeem dat sociaal-emotioneel leren makkelijker, efficiënter en effectiever maakt.

Uitdaging

Een leerling die goed in z’n vel zit presteert beter. Dat is geen nieuws voor de meeste scholen. Toch blijkt een planmatige aanpak van sociaal-emotionele ontwikkeling in de klas een grote uitdaging. Er zijn tools, trainingen en signaleringslijsten, maar hoe gebruik je die effectief? En hoe doe je dat binnen een overvolle agenda? ParnasSys wil het signaleren en stimuleren van sociaal-emotionele ontwikkeling zo makkelijk en efficiënt mogelijk maken. Daarom slaan we de handen ineen met Kees van Overveld, auteur van het boek ‘Sociaal-emotioneel leren als basis’ en expert op het gebied van sociaal-emotioneel leren, pedagogisch klimaat, gedragsproblemen en agressie. Samen creëren we een nieuw systeem voor sociaal-emotionele ontwikkeling dat overzichtelijk is, de werkdruk verlaagt en gebaseerd is op een bewezen wetenschappelijke theorie. Dat systeem heet Kindbegrip.

SEL-theorie

Kees van Overveld baseert Kindbegrip op de Amerikaanse Social and Emotional Learning-theorie. Deze theorie stelt dat sociaal-emotionele ontwikkeling op school vraagt om het stimuleren van vijf competenties. ‘Twee emotionele competenties, zelfbewustzijn en zelfmanagement, waarbij het gaat om inzicht in eigen gevoelens en het reguleren daarvan. Twee sociale competenties, sociaal bewustzijn en relaties, die gaan over inlevingsvermogen en hoe een kind zich verhoudt tot anderen. En één morele competentie, keuzes maken, die een beeld schetst over verantwoordelijkheidsgevoel en besef van goed en kwaad’, legt Kees van Overveld uit. ‘Deze competenties geven een compleet beeld van hoe een kind omgaat met zichzelf en zijn omgeving.’

‘De vijf SEL-competenties geven een compleet beeld van hoe een kind omgaat met zichzelf en zijn omgeving’

 

Kindbegrip

Kindbegrip helpt gedrag te duiden aan de hand van deze vijf competenties. Dat begint met het afnemen van gecertificeerde signaleringslijsten voor leerkrachten en leerlingen. ‘Hierin beantwoord je welk gedrag je signaleert bij de leerling. De leerling beantwoordt vragen over het eigen gevoel en gedrag. Hieruit volgt een globale score van de vijf competenties. Geen harde scores vol rode uitroeptekens, maar een neutraal beeld van de groep met hier en daar een indicatie die meer onderzoek vraagt’, zegt Kees van Overveld. ‘Vervolgens kan je als leerkracht zelf die indicaties, bijvoorbeeld een lage score in zelfmanagement, verder analyseren. Hoe interpreteer je de score? Klopt het dat een kind vaak boos is? In welke situaties is dat dan? Moet er gehandeld worden? En moet dat nu of kan dat later? Kies je voor handelen, dan zet je snel een handelingsplan op met behulp van verschillende handelingssuggesties. Denk bijvoorbeeld aan bespreken hoe je problemen oplost, het aanleren van emotiewoorden, oefenen met innerlijk sussen of herkennen van stress in het lichaam. Een aantal weken of maanden later kun je opnieuw de signaleringslijst doorlopen om resultaten te meten.’

Leerkracht aan het stuur

Het nieuwe systeem maakt signaleren en analyseren van gedrag en het plannen van handelen eenvoudiger. Zonder overbodige opties die de administratieve druk alleen maar verder opvoeren. ‘De leerkracht krijgt de regie in sociaal-emotioneel leren’, zegt Kees van Overveld. ‘Als leerkracht zie je leerlingen dagelijks en maak jij het verschil. Wij willen de leerkracht alle middelen geven om een kind zelf te helpen. Zie je geen reden voor handelen? Dan doe je niets. Zie je wel reden tot zorg? Dan helpen we je dit verder te onderzoeken. Hierdoor besteed je jouw kennis, schaarse tijd en aandacht alleen aan de leerlingen die de hulp nodig hebben én zie je snel of je werk ook effect heeft.’ Bovendien creëer je tegelijkertijd inzicht in het welzijn en de veiligheidsbeleving van leerlingen. ‘Hierdoor is Kindbegrip ook zeer geschikt voor de monitoring van Sociale Veiligheid volgens de Wet Veiligheid op School.’

Beter dan goed

Kees van Overveld werkt samen met ontwikkelaars van ParnasSys, onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen en onderwijsprofessionals aan de verdere ontwikkeling van Kindbegrip. Zo wordt de komende maanden gewerkt aan een systeem met een stevige theoretische basis, dat naadloos aansluit bij de wensen van toekomstige gebruikers. Een systeem dat pas geslaagd is wanneer het beter dan goed is en aandacht voor sociaal-emotionele ontwikkeling een stevige, planmatige basis geeft in het onderwijs.